روش آبياري قطره‌اي عبارتست از انتقال آب از طريق خط لوله اصلي، بوسيله لوله هايي از جنس پي‌وي‌سي و يا پلي‌اتيلن و خروج آن با فشار تقريباً صفر در جوار گياه و تأمين رطوبت مورد نياز آن.
نکته‌اي که در سيستم آبياري قطره‌اي حائز اهميت است ، اين موضوع مي‌باشد که آب خروجي از قطره‌چکان تحت نيروي ثقل وارد خاک مي‌شود و دقيقاً به همين علت مشکل عمده‌اي که در آن مشاهده مي‌شود، گرفتگي قطره چکان مي‌باشد. سيستم آبياري قطره‌اي براي بسياري از گياهان، بويژه درختان و باغات ميوه و تاکستانها نتايج رضايت‌بخشي ميدهد.
تلفات آب در اين روش بسيار کم بوده و لذا در نقاط کم‌آب که صرفه‌جويي در ميزان آب مصرفي مورد نظر است، بسيار مناسب است. خاکهاي با بافت متوسط مناسب اين روش تشخيص داده شده‌اند.
بطور خلاصه مزايا و محدوديتهاي کاربرد روش آبياري باراني عبارتند از:
الف- مزاياي آبياري باراني
- با روش باراني میتوان جريانهاي دائم و کم مثل جريانات ثابت محدود از قنوات و چاهها را بدون ذخيره سازي به شکل مؤثري با راندمان خوب مورد استفاده قرار داد.
- در اراضي پرشيب و با عوارض توپوگرافي زياد از ايجاد رواناب سطحي و فرسايش خاک (که از معايبآبياري سطحي در اين اراضي محسوب مي شوند) مي توان بنحو مؤثري جلوگيري کرد.
- اراضي با عمق خاک محدود که قابل تسطيح نيستند را ميتوان بدون تسطيح آبياري نمود.
- در خاکهاي کم عمق و يا براي برخي محصولات با عمق ريشه کم و نيز در آبياريهاي اوليه که آبياري بايد با عمق کم و در کوتاه مدت انجام شود روشهاي آبياري سطحي راندمان مطلوبي نداشته ولي آبياريباراني را مي توان با راندمان خوبي بکار برد.
- آبياري قبل از کاشت يا اولين آبياريهاي بعد از کاشت و قبل از جوانه زدن محصول را که سبک و با عمق کم هستند و با روش هاي آبياري سطحي باعث جابجائي بذر يا سله بستن خاک مي شوند را مي توان بنحو مؤثري با روش باراني انجام داد و بعد از سبز شدن محصول براي آبياري سنگين بعدي مي توان از روش آبياري سطحي استفاده کرد.
- کارگر آبياري مورد نياز در روشهاي باراني معمولاً کمتر از آبياري با روشهاي سطحي است و در آبياريسطحي معمولاً در تمامي طول آبياري کارگر آبيار حضور دارد در حاليکه در روش باراني کارگر آبيار فقط عمل جابجايي لوله ها را (در روشهاي جابجايي دستي) انجام ميدهد و در برخي روشها نيز اساساً به کارگر آبيار نيازي نيست.
- آبياري باراني را براحتي مي توان تا حد مورد نياز اتوماتيک کرد بنحويکه در سيستمهاي ثابت باراني اصلاً به کارگر و تصميم گيريهاي مديريتي نيازي نباشد.
- در روشهاي باراني مي توان از کارگر غير ماهر آبيار استفاده کرد زيرا که در سيستمهاي جابجائي دستي فقط بايد کار مکانيکي انجام شود و تصميم گيريهاي عمده بوسيله مدير مزرعه و يا طراح سيستم انجام شده است.
- شرايط حاد اقليمي را بوسيله آبياري باراني تا حدودي مي توان تعديل کرد و اثرات سوء آن بر عملکرد محصول را کاهش داد. مثلاً در حرارت بالا که ممکن است عليرغم وجود رطوبت کافي در خاک ، محصول دچار پژمردگي موقت شود و نيز در سرماي غير مترقبه در صورتي که يخبندان در ساعات کوتاهي از شب موجب تلف شدن محصول گردد و يا در مورد باغات، گرماي چند روزه در اواخر زمستان ممکن است شکوفه دهي را تسريع کند و يخبندان متعاقب آن سر درختي را بــريزد مي توان با سرد کردن يا گرم کردن مصنوعي محيط اطراف، ميزان محصول را افزايش داد.
- با روش آبیاری باراني مي توان آبشوئي در حين فصل کشت را بطور يکنواخت و مؤثر انجام داد.
- راندمان کاربرد در روش باراني که صحيح طرح شده و مورد بهره برداري قرار گيرد معمولاً از روش آبياريسطحي بالاتر است.
ب- محدوديتهاي روش آبياري باراني
- هزينه سرمايه گذاري اوليه که بايد در سطح مزرعه براي نصب سيستم انجام شود معمولاً بيش از روش سطحي است.
- هزينه پمپاژ جهت ايجاد فشار در سيستم قابل توجه است .
- جريانهاي غير يکنواخت و يا جريانهاي زياد و متناوب را نمي توان بدون مخزن و ذخيره سازي بطور مستقيم در سيستم باراني مورد استفاده قرار داد.
- خاکهاي سنگين با نفوذپذيري کمتر از 4 ميليمتر در ساعت براي آبياري باراني مناسب نيستند.
- راندمان آبياري با روش باراني در مناطق خيلي خشک و پر باد بميزان چشمگيري کاهش مي يابد.
- در قطعه بندي هاي نا منظم و قطعات غير مستطيلي کاربرد روش باراني با مشکل همراه است.
- در شرايطي که آب آبياري حاوي مقاديري نمک باشد ، جذب نمک توسط برگ برخي نباتات ممکن است موجب بروز صدماتي به محصول گردد.
- براي حصول راندمان مورد نظر لازم است مديريت آبياري در سطح مزرعه بدرستي اعمال شود و تعادل رطوبتي خاک همواره تحت کنترل باشد.
- براي آنکه سيستم باراني از کارآئي مورد نظر برخوردار باشد، علاوه بر اعمال روشهاي عملي صحيح در طراحي و برنامه ريزي ، براي حصول راندمان مطلوب ، لازم است موارد متعدد ديگري از جمله انتخاب اندازه لوله ها، نحوه استفاده از کارگر آبيار و نحوه بهره برداري از سيستم بدرستي در طراحي مد نظر قرار گيرد.
ج- خصوصيات آبياري باراني
عموما" لازمه كاربرد موفق روشهای آبياري باراني , شناخت شرايط ويژه فني و اجتماعي مناطق مي باشد ، كه بشرط تشخيص مناسب وضعيت ميتواند در مقايسه با روشهاي ديگر توجيه پذير باشد . از جمله اين موارد ميتوان به موضوعات زير اشاره نمود .
- آبياري سبک
آبياري باراني در شرايطي توصيه مي شود که ظرفيت نگهداري رطوبت در خاک (WATER HOLDING CAPACITY) پائين باشــد. ايـن امـر معمولاً در خــاکهاي سبک (ماسه لومي يا لـوم ماسه اي) مصداق پيدا مي کند که عمق خالص آبياري کم است. در اين شرايط آبياري سطحي چون با تلفات نفوذ عمقي زياد همراه است ، راندمان پائيني دارد. ولي در روش آبياري باراني چـون مي توان آبياري را با عمق خالص کم نيز با راندمان خوبي انجام داد ، اجراي آن در خاکهاي سبک اولويت مي يابد. در اراضي پایاب سد صومعه علیا ، سبك بودن خاك مشكل اراضي نیست .
- باد
بر اساس مطالعات مرحله اول و گزارش هواشناسی طرح و بررسی سرعت باد ، این فاکتور بسیار مهم در طرح شبکه آبیاری بارانی ، محدودیتی ایجاد نمی کند. بادهای شدید و نسبتا شدید در منطقه در اواخر پائیز حادث می شوند که در آن زمان ، سیستم آبیاری فعال نخواهد بود و لیکن مشکلی برای کارکرد سیستم آبیاری و یکنواختی توزیع بوجود نخواهد آورد.
- املاح محلول و رسوبات معلق در آب
برخي محصولات در شرايط اقليم خشک نسبت به غلظت کم برخي نمکهاي سديم و کلريد که بوسيلهبرگ نباتات جذب شود حساس هستند.(پديدهFOLIAR ACTION) در فاصله بين زمان چرخش آبپاشها در شرايط گرم و خشک ، آب روي شاخ و برگ نبات تبخير گشته و غلظت نمک محلول آب افزايش مي يابد.برگ نبات در اين فرآيند آبپاشي و خشک شدن آب ، مقاديري نمک جذب مي کند. بطوريکه در غلظت هاي pmm70 يون سديم و pmm105 يون کلر، مسموميت گياه که با سوختن حاشيه برگ آن همراه است مشاهده گرديده است. حتي محصولاتي مثل يونجه که نسبت به غلظت کم يونهاي سديم و کلر مقاوم هستند نيز نسبت به جذب اين يونها توسط برگ در روش باراني با آب آبياري با هدايت الکتريکي mmhos/cm3/1 كه حاوي pmm 140 يون سديم و pmm245 يون کلر بوده حساسيت نشان داده اند در حاليکه در شرايط تبخير و حرارت کمتر ، آب با غلظت نمک mmhos/cm4 و غلظت يون سديم pmm550 و يون کلر pmm129 نيز اثر نامطلوبي بر روي محصول نداشته است.
باد نيز مقداري از آب پاشيده شده را با خود حمل كرده و بر روي شاخ و برگ ساير محصولات منتقل مي‌نمايد، لذا پديده جذب نمک توسط برگ را تشديد مي کند. همچنين پاشش رسوبات رسي معلق درآب بر روي برگ و محصولات جاليزي اثرات نامطلوبي بر رشد گياه خواهد داشت.
بنابراين براي بسياري از محصولات حساس و نيمه مقاوم به شوري بروز خسارت در اثر آبياري باراني در طول ماههاي خرداد تا شهريور که غلظت املاح محلول در آب آبياري زياد، حرارت زياد و نم نسبي کم است بسيار محتمل است.
- شيب و توپوگرافي
يکي از مزاياي آبياري باراني آن است که نياز به احجام زياد تسطيح در اراضي پر شيب و داراي عوارض توپوگرافي را مرتفع ساخته با طراحي صحيح سيستم باراني مي توان از رواناب سطحي و نتيجتاً فرسايشخاک در اين اراضي پيشگيري نمود. لذا کاربرد روش باراني در پایاب سد صومعه علیا ، با هدف حذف تسطيح سنگين و مسايل توپوگرافي توجيه مي گردد .
- نفوذ پذيري
آبياري باراني به گونه اي طراحي مي شود که شدت پاشش آب از نفوذپذيري خاک کمتر باشد وگاهی نفوذپذيري نهايي خاک بعنوان ملاک تعيين شدت پاشش آب در نظر گرفته مي شود. معمولاً براي خاکهائي که نفوذپذيري نهائي آنها از 4 ميليمتر در ساعت کمتر است روش آبياري باراني مناسب تشخيص داده نمي شود.